Stadia van osteoporose

Rond het dertigste levensjaar bereiken de botten hun hoogste dichtheidswaarde (PBM - Peak Bone Mass). Vanaf ongeveer 35 jaar begint echter een natuurlijk proces van afbraak en veroudering van de botten, met een continue afname van botdichtheid bij zowel mannen als vrouwen als gevolg. Alleen wanneer de botsubstantie te snel tot boven een bepaalde niveau wordt afgebroken, wordt het gedefinieerd als osteoporose of botontkalking.

Wanneer wordt verlies van botdichtheid gedefinieerd als osteoporose?

De indicatie voor de diagnose en behandeling van osteoporose is gebaseerd op het fractuurrisico. De basis van elke diagnose is allereerst de medische geschiedenis van de patiënt (anamnese). Er moet aandacht worden besteed aan huidige klachten en pijn, evenals aan bestaande risicofactoren zoals eerdere botbreuken, gevallen van osteoporose binnen de familie en andere primaire ziekten zoals hyperthyreoïdie (overactieve schildklier) of de regelmatige inname van medicijnen, waarvan bekend is dat ze de ontwikkeling van osteoporose kunnen bevorderen. Een belangrijke parameter om het risico op osteoporose te bepalen en om te beslissen over het starten van de behandeling is de botdichtheid. Dit mag echter nooit afzonderlijk worden beschouwd. Als ook andere factoren in aanmerking worden genomen, kan het risico op fracturen van de patiënt veel beter worden ingeschat dan met alleen een botdichtheidsmeting.

Bij botdichtheidsmetingen (osteodensitometrie) worden de zogenaamde T-Score en Z-Score bepaald. Het resultaat laat, in samenhang met de andere risicofactoren, zien of osteoporose aanwezig is of niet. Er zijn verschillende densitometrische meettechnieken. Standaard is de Dual Röntgen-Absorptiometrie (DEXA). De score-resultaten worden weergegeven in SD-standaarddeviaties.

T-score & Z-score

De scores vergelijken de botmineraaldichtheid van de patiënt met de piekbotmassa (PBM). Een T-score tussen -1,0 en -2,5 duidt op een voorstadium van osteoporose: osteopenie. Osteoporose wordt gediagnosticeerd bij een T-score van vanaf -2,5 en lager, waarbij er geen eerdere botbreuken hebben plaatsgevonden op specifieke lichaamsplekken. Vanaf 70 jaar wordt de Z-score gebruikt, die betrekking heeft op gezonde mannen of vrouwen van dezelfde leeftijd.

Osteopenie: verminderde botdichtheid & voorstadium van osteoporose

De diagnose osteopenie, als voorstadium van osteoporose, gaat op bij een botdichtheid lager dan de leeftijdsspecifieke normwaarde. Patiënten die aan osteopenie lijden, ontwikkelen echter niet noodzakelijk osteoporose. De T-score voor osteopenie ligt tussen -1,0 en -2,5.

Osteoporose & ernstige osteoporose

Er is sprake van ernstige osteoporose als er zich botbreuken voordoen zonder een uitlokkende gebeurtenis, zoals een ongeval, val of botsing en een T-score van <-2,5. De toenemende kromming van de wervelkolom, bekend als weduwebult, kan ook het gevolg zijn van osteoporose. Net als wervels die onstabieler worden en breken bij weinig (in)spanning. Ook een inzakkende en korter wordende wervelkolom duidt op ernstige osteoporose.

Interpretatie van gemeten waarden in osteodensitometrie

Met hulp van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is een model (FRAX-tool) ontwikkeld om, naast het meten van de botdichtheid, het risico op osteoporose te berekenen. Het model schat het risico op een heup-, wervel- of elleboogfractuur binnen de komende tien jaar in. Naast leeftijd, geslacht en botdichtheid houdt het model ook rekening met negen andere risicofactoren.

Basis diagnostiek

Als iemands leeftijd, geslacht, lichaamsgewicht en lengte worden geanalyseerd en rekening wordt gehouden met risicofactoren, kan een individueel 10-jaars fractuurrisico worden bepaald. Als deze meer dan 20% bedraagt, wordt een uitgebreide basisdiagnose aanbevolen. Meting van de botdichtheid is een aanvullende, maar niet de enige factor waarop de beslissing is gebaseerd. De behandeling van osteoporose wordt tegenwoordig veel meer dan voorheen bepaald door individuele omstandigheden en het totale risico op fracturen. De basisdiagnostiek bestaat uit anamnese (medische geschiedenis van een patiënt), klinisch onderzoek, osteodensitometrie (botdichtheidsmeting) en indien nodig röntgenfoto's of andere beeld- en laboratoriumgegevens.

Soorten osteoporose